Wieś Kocudza leży w regionie biłgorajsko-janowskim na Lubelszczyźnie, pomiędzy wzgórzami Roztocza a Lasami Janowskimi i Puszczą Solską. Bogata historia miejscowości potwierdza też ciekawą kulturową spuściznę Kocudzy, w której stosunkowo dobrze zachowano specyficzną gwarę, wyodrębniającą Kocudzę od innych dialektów polskich z tradycyjnie zachowaną kulturą ludową. Wieś zamieszkiwało od XVII w. wielu Tatarów, dlatego Kocudza powinna nazywać się "Cudza Wieś", gdyż nazwa jej składa się z pierwszej części "Ko" (co znaczy po tatarsku wieś) i cudza. Z tej samej nazwy wynika, że wieś ma w sobie coś tatarskiego. Z drugiej strony mowa ludności wskazuje na pochodzenie jej mazurskie dlatego ludność Kocudzy to mieszanina Mazurów z Tatarami o przewadze mazurskiej.

Pierwsza wzmianka o Kocudzy pochodzi z 1377 roku

W 1377 r. Ludwik Węgierski nadał wieś Dymitrowi z Goraja. W 1405 roku otrzymały ją córki Dymitra w wyniku podziału dóbr. Kolejni jej właściciele to: Szamotulscy, Świdwowie, Gorkowie (1540 r.). W 1596 roku Kocudza trafiła w ręce Jana Zamojskiego i w 1601 roku została włączona do ordynacji. W XVII wieku miejscowość została rozbudowana o dwie nowe części: Morgi i Borek. Na początku XIX wieku, w Kocudzy powstała gmina.

W 1915 roku w okolicach wsi miały miejsce walki rosyjsko - austriackie.
W okresie międzywojennym powstał w Kocudzy posterunek policji, szkoła, agencja pocztowa oraz straż pożarna. We wrześniu 1939 roku wieś została spalona przez wojska niemieckie. W okresie II wojny światowej na terenie gminy działała partyzantka BCh. W lecie 1943 roku wysiedlono z terenu gminy ok. 100 osób.

Moja ojczyzna  

Moja ojczyzna - to ta gleba żyzna,  
to te łąki zielone,  
zmęczonymi rękami ojców naszych  
koszone.  

Moja ojczyzna - to ten chleb złocisty  
co dzień w domu na stole.  
By był, ojciec i matka pracują nań  
w mozole.  

Moja ojczyzna - to ten mały listek  
drżący na wietrze w trwodze
i droga do szkoły, którą codziennie  
chodzę.   

                                                              Moja ojczyzna - od Boga mi dana,  
                                                              zamieszkała w mym sercu na zawsze.  
                                                              Jest mi tak bliska i taka  
                                                              kochana.  
                                                                                                                 Wiersz napisała ucz. Karolina Kaproń z kl. IV 

                                                                                                                                                           Kocudza, 16.05.2007r.

(opracowała pani Agnieszka Ćmiel studentka Uniwersytetu Marii Curie – Skłodowskiej w Lublinie) 

Po raz pierwszy wieś wzmiankowano w 1377 r. o nazwie Choczudza, kiedy to król Ludwik Węgierski nadał ją Dymitrowi z Goraja, podskarbiemu Królestwa.

W 1405 r. nazwa wsi brzmi Coczudza, a w 1415 r. wyniku podziału dóbr pomiędzy córkami Dymitra, otrzymała ją Elżbieta, żona Dodrogosta Szamotulskiego. Wieś przechodziła kolejno w ręce Szamotulskich i Świdrów
a w 1540 r. - Górków.  W 1377 r. Kocudza należała do klucza gorajskiego,
w 1405 r. do klucza kraśnickiego, a w latach 1415-1511 do klucza bialskiego.

W 1579 r. wieś znajdowała się we włości gorajskiej, której właścicielem był wojewoda poznański Paweł Trojanowski. Areał ziemi uprawnej w roku 1582 wynosił ponad 11 łanów.

Po raz ostatni Kocudza zmieniła właściciela w roku 1595, kiedy to Paweł Trojanowski zawarł umowę sprzedaży włości gorajskiej i turobińskiej za cenę 130.000 zł z kanclerzem i hetmanem wielkim koronnym Janem Zamoyskim. Nabyte przez Zamyskiego dobra były przez kilka pierwszych lat wolnodziedziczne, mocą kolejnej nowelizacji statusu w połowie 1601 r. weszły w skład ordynacji. Włość gorajska należała do województwa lubelskiego i powiatu urzędowskiego.

W 1639 r. istniała we wsi jedna karczma „zaizdna bez roli i ogrodu w tej piwo i gorzałkę szykują”, w 1751 r. wybudowano nową karczmę „na gościńcu” oraz „nową karczemkę w Borku u Leśnych”. Ponadto we wsi działał młyn, a młynarzami była rodzina Kapronów. Chłopi kocudzcy zajmowali się również hodowlą pszczół.

Andrzej Zamoyski 20 IX 1779 r. wydał zarządzenie mocą, którego poddani klucza janowskiego zostali oczynszowani, w tym czasie do tegoż klucza należała również Kocudza. Oczynszowanie wprowadzono z początkiem 1780 r. jedyną powinnością pozostały szarwarki, jednak oczynszowanie nie było obowiązkowe. Inwentarz Kocudzy z roku 1788 wskazuje, że gromada z części gruntów odrabiała pańszczyzną a z części płaciła czynsz. Oprócz tego niewielkie obciążenie stanowiły daniny w postaci osepu, kapłonów i przędzy.

Zgodnie z porozumieniem podpisanym w lutym 1772 r. przez trzy mocarstwa: Rosję, Austrię i Prusy na część Lubelszczyzny, w tym na teren Kocudzy, wkroczyły wojska cesarzowej Marii Teresy. Na mocy nowej umowy z lutego 1776 r. Austria zwróciła Rzeczpospolitej większość powiatu urzędowskiego włącznie z Kocudzą. Po trzecim rozbiorze w 1795 r. cała Ordynacja Zamojska znalazła się na terenie zaboru austriackiego.

Dekretem królewskim z 10 kwietnia 1810 r. przeprowadzono podział administracyjno-terytorialny ziem włączonych do Księstwa Warszawskiego. Kocudza znalazła się w departamencie lubelskim, powiecie tarnogrodzkim.

Na początku XIX w. powstała w Kocudzy gmina, a w 1864 r. uległa ona reorganizacji. W dokumentach zapis o gminie Kocudza występuje w 1815 r. W 1844 r. Kocudza należała do gminy Krzemień, a w maju 1865 r. wójtem gminy Kocudza był Franciszek Stręciwilk. W 1867 r. w skład gminy wchodziły następujące wsie: Andrzejówka, Bukowa, Dzwola, Kapronie, Kocudza Dolna i Górna, Korytków Wielki, Korytków Mały, Władysławów i Zdzisławice.

Podczas konfederacji barskiej i powstań narodowych wieś doznała licznych strat i zniszczeń, o których świadczą supliki chłopów. Ponad to mieszkańcy Kocudzy zobowiązani byli do dostarczania furaż dla oddziałów wojska polskiego jak również prowiantów i furażu dla wojska rosyjskiego.

W dniu 9 września 1833 r. w Zwierzyńcu została wydana „Instrukcja do zaczynszowania dla p. p. zarządzających kluczami”, podpisana przez Andrzeja Zamoyskiego. Reforma objęła całą ordynację, okup był jednak dobrowolny. Obowiązkowe oczynszowanie wprowadzono z początkiem 1848 r., wprowadzony czynsz równał się dotychczasowemu okupowi.

2 marca 1864 r. władze carskie wydały ukaz uwłaszczeniowy, który nadawał chłopom na własność wszystką ziemię jaką użytkowali. Za to obciążył ich wieczystym podatkiem gruntowym, z którego miały być wypłacone odszkodowania dla dziedziców za utracone przez nich powinności. W ciągu roku 1865 dla każdej wsi sporządzono „tabelę likwidacyjną” określającą wielkość gruntów przyznanych pojedynczym gospodarzom. Na mocy serwitutów włościanie kocudzcy otrzymali drewno na naprawy domów, chlewów i reperacje stodół.

W Ordynacji Zamojskiej nawet po ukazie wymagano od włościan czynszu i czynsz ten niektórzy opłacali. Dopiero z początkiem 1865 r. władze ordynacji zrezygnowały z jego pobierania. Z chwilą uwłaszczenia w rękach ordynacji pozostał tylko folwark i nadleśnictwo.

Z XIX w. zachowały się w miarę dokładne opisy wsi. Stworzyński w „Opisaniu statystyczno – historycznego dóbr Ordynacji Zamojskiej” wymienia, co na jej terenie znajdowało się w roku 1809 „pomieszkanie possessorskie dyspozytorskie, magazyn gromadzki, nowe pomieszkanie leśniczego przy końcu wsi w miejscu zwanym Borek”.

W 1824 r. dokonano opisu wsi na podstawie regulacji przeprowadzonej w latach 1818-1820. Grunty wsi Kocudza graniczyły „od wschodu z niwą dworską folwarku filialnego na Celinkach, a na zachodzie z folwarcznymi gruntami głównego folwarku miejscowego, na południe miejscami z lasem rewiru kocudzkiego miejscami z lasami w tymże lesie zostającymi, na północ z nową osadą Konstantynowem Górnym(…)

Mieszkańców wsi nazywano:
1. Gospodarzem klasy pierwszej: po 20 mórg i więcej gruntów i łąk posiadających – 28,
2. Gospodarzy drugiej klasy: do 16 mórg gruntów posiadających – 93,
3. Gospodarzy trzeciej klasy: do usług dworskich, polowych przeznaczonych – 4,
4. Gospodarzy czwartej klasy: do służby leśnej przeznaczonych – 14,
5. Dawnych przed regulacją byłych, a teraz bez gruntów zostających, gospodarzy własne zabudowania posiadających – 52,
6. Rzemieślników: ślusarz dość zdatnych w karczmie we wsi, drugi stolarz w karczmie w Celinkach,
7. Oficjalistwo [sic! A. Ć.] skarbowych:
- administrator wydziału IV,
- leśniczy,
- podleśniczy,
- ogrodowy w ekonomicznym ogrodzie,
8. Karczmarzy dwóch, jeden z nich pomiędzy rzemieślnikami wymieniony.

We wsi były dwa domy szynkowe - jeden w Świerczynie w środku wsi drugi na końcu wsi w Borku i nowa karczma w Celinkach.

Rozległości tej wsi wynosiły podług załączonych tabel prestacyjnych: łąk 2599 mórg 188 prętów, w wygonach wiejskich 30 mórg 83 pręty, w drogach i nieużytecznych miejscach 39 mórg 154 pręty.” W ogrodach położonych przy zabudowaniach włościańskich nie było warzyw, drzewa owocowe dopiero zamierzano sadzić. Łąki wiejskie położone były za wsią ponad lasem i w samym lesie. Pastwisk odosobnionych wieś nie miała, „prócz na wygonach, na ponawsiu tudzież w lesie przyległym”. Wieś nie miała prawa wypasania swego inwentarza na obcych pogranicznych włościach, ale również żadna obca włość nie miała prawa wypasać w granicach włości kocudzkiej.

Z lasu rewiru kocudzkiego mieszkańcy mieli prawo pobierać drzewo na opału, jak również do budowy i ogrodzeń, materiał wydawany był na asygnaty urzędu P.O. W lesie mieszkańcy Kocudzy mogli wypasać konie i bydło. Wcześniej za to oddawali po korcu popiołu rocznie, po regulacji nałożona na nich została opłata po 2 zł rocznie od każdego gospodarza tzw. biletowego, oprócz tego zobowiązani byli oddawać po 8 garncy czystego popiołu.

Folwark w Kocudzy składał się z domu mieszkalnego budowanego w węgły, krytego gontem, z lamusa budowanego z drewna tartego, krytego gontem, lamusa na skład trunków budowanego w węgły, krytego słomą, ze spichlerza budowanego w węgły, krytego słomą, dwóch wozowni budowanych w słupy z tarcicy 1 ½ calowej. W skład zabudowań wchodziła również szopa na sprzęt gospodarski, stodoła kwadratowa, stajnia, owczarnia, obora kwadratowa, chlewik oraz stajnia wraz z chlewem. Przy dworze znajdował się także browar.

Podczas regulacji dóbr Kocudzy, utworzony został folwark Celinki. Utworzono go częściowo z dawnej niwy, należącej do folwarku kocudzkiego, od 30 lat porośniętej lasem świerkowym, a częściowo z gruntów włościańskich wsi Kocudza.

W 1841 r. została założona Kocudza Górna na gruntach należących do folwarku Kocudza, oddzielonych od niej z powodu znacznej odległości. „Otrzymała przy założeniu pastwisk odosobnionych, wyłącznie do niej należących morgów 103 prętów 175, z których należności naliczone z morga po gr. 24 podliczone zostały w ogół prestacji, a z tego powodu włościanie rzeczonej osady w pasaniu inwentarzy żadnej przeszkody doświadczać nie powinni.”

W 1835 r. został założony w Kocudzy ogród, w którym dzierżawcy mogli zaopatrywać się w szczepy owocowe. Z czasem uległ on jednak zaniedbaniu.

Dosyć wcześnie we wsi powstała Gminna Kasa Pożyczkowo – Oszczędnościowa, bo już w roku 1874. Pożyczki były udzielane na prace melioracyjne, zakup inwentarza czy spłaty zobowiązań rodzinnych. Kapitał obrotowy składał się z wkładów procentowych, wypracowanych zysków i funduszu zakładowego.

W 1881 r. w Kocudzy znajdował się rewir straży ziemskiej, której zadaniem było czuwanie nad bezpieczeństwem ludności oraz nadzór nad jej aktywnością gospodarczą, zawodową, społeczną i polityczną. Reforma z roku 1876 wprowadziła w miastach jednoosobowe sądy pokoju i sądy okręgowe, Kocudza znalazła się w pierwszym okręgu z siedzibą w Biłgoraju.

Po roku 1910 powstało w Kocudzy więzienie także dla Frampola i Goraja. Był to murowany budynek, w którym znajdowały się dwie sale, jedna na 16 osób druga na 8 osób. Na korytarzu znajdował się piec, którym ogrzewano wszystkie pomieszczenia.

Zaraz po wybuchu wojny w 1914 r. na teren powiatu biłgorajskiego wkroczyły wojska austriackie. W dniach 23-25 sierpnia doszło do bitwy pod Kraśnikiem, a front rozciągał się na długości 70 km od Frampola w stronę Wisły i przebiegał przez pola kocudzkie. Niedaleko drogi Janów Lubelski - Frampol znajdowały się wojska austriackie, a w okolicy góry Chełmik wojska rosyjskie. Z głównego gościńca do okopów wiodły drogi, które dziś miejscowa ludność nazywa „pierwszą leniją” prowadzącą do okopów austriackich i „drugą leniją” prowadzącą do okopów rosyjskich, do dzisiaj funkcjonuje również powiedzenie na okopie. We wsi Austriacy mieli kuchnię,
z której zaopatrywali swoich żołnierzy, do wsi przez las dowożono zaopatrzenie i amunicję. Z góry Chełmik na Kocudzę spadło kilka pocisków artyleryjskich. Ludność polska, która zginęła podczas walk jest pochowana na cmentarzu we Frampolu, natomiast jeden żołnierz austriacki na Górze Idelskiej.

Wskutek bitwy gen. Dankl zmusił armię rosyjską pod dowództwem gen. Salzy do wycofania się. Austriacy zajęli zdobyte tereny tylko na miesiąc, wycofali się pośpiesznie, gdyż groziło im okrążenie. W następnym roku Austriacy ponownie podjęli ofensywę i w czerwcu 1915 r. w okolicy Frampola i na polach kocudzkich miały miejsce walki.

Armia rosyjska wycofując się w 1915 r. stosowała taktykę spalonej ziemi, w Kocudzy została spalona II część wsi, nie uległy spaleniu Borek i Majdan. Rosjanie podczas odwrotu wysiedlali miejscową ludność.
Po wkroczeniu i zajęciu Królestwa Polskiego przez wojska państw centralnych latem 1915 r. tereny te zostały podzielone na dwie strefy okupacyjne: austriacką i niemiecką. Kocudza znalazła się w okręgu biłgorajskim, należącym do Generalnego Gubernatorstwa w Lublinie, w strefie okupacyjnej austro-węgierskiej.

Jesienią 1915 r. w Kocudzy powstał rejon posterunku Straży Skarbowej, podległy okręgowej Komendzie Straży Skarbowej w Biłgoraju.

W czasie wojny, między innymi, mieszkańcy Kocudzy budowali drogę łączącą Janów Lubelski i Frampol.
Niewątpliwa zasługą okupanta było utworzenie szkoły na początku 1916 r. i wprowadzenie języka polskiego do urzędów.

Po odzyskaniu niepodległości 11 listopada 1918 r. Kocudza nadal należała do województwa lubelskiego
i powiatu biłgorajskiego, natomiast 29 września 1918 r. w dokumentach folwark figuruje w kluczu księżpolskim. W 1925 r. sołtysem wsi Kocudza był Paweł Jarosz a wójtem gminy Dyjach, w styczniu 1930 r. wieś posiadała dwóch sołtysów, części I i części II, w maju 1933 r. wójtem gminy był Paweł Bielak a w 1936 r. Józef Flis.
W lutym 1918 r. w skład gminy wchodziły następujące wsie: Andrzejówka, Bukowa, Dzwola, Konstantów, Kocudza Górna, Kocudza Dolna, Kapronie, Korytków Duży, Korytków Mały, Władysławów i Zdzisławice.

Folwark Kocudza został wydzierżawiony od 1 lipca 1919 r. do 30 czerwca 1927 r. małżeństwu Korynnie
i Adamowi Ciemieniewskim, którzy byli ostatnimi dzierżawcami. Roczna dzierżawa z folwarku wynosiła 31200 koron. Na początku lat 30 – tych, prawdopodobnie za długi, folwark przejął bank i dokonał parcelacji majątku. Wtedy to gmina zakupiła 2 ha pola w Kocudzy i 2 ha pola w Dzwoli, które uprawiali pracownicy urzędu.

W II połowie 1924 r. istniał w Kocudzy sklep spożywczy u Jana Dubiela, wiatrak u Franciszka Jaszka i sklep spożywczy u Jana Śwista. W latach 30 XX w. powstały sklepy prywatne u Jana Piórka i Józefa Sykuły a około roku 1937 sklep spółdzielczy u Franciszka Kołodzieja. W marcu 1930 r. we wsi znajdowały się 4 dachówczarki
u Antoniego Sykuły, Pawła Derusia, Jana Góry i Łukasza Łukasika. Wyrobem betonów i rur przepustowych trudnili się Wojciech Osieł, Franciszek Sykuła i Paweł Deruś. Do ich wyrobu używali drewnianych form, ponieważ nie posiadali odpowiednich do tego maszyn.

Według wykazu z kwietnia 1930 r. wiadomo, że w Kocudzy było 6 kuźni, wszystkie o jednym ognisku,
a prowadzący je kowale byli samoukami bez świadectw cechowych. W folwarku kocudzkim kuźnię prowadził Jan Tryka, terminował nie posiadając świadectwa cechowego. Ponadto kuźnie prowadzili Karol Góra pod nr domu 127, Franciszek Deruś nr domu 96, Antoni Garbacz nr domu 168, Jan Papierz nr domu 198, kuźnia istniała również pod nr domu 186 jednak nie wiadomo kto ją prowadził.

W drugiej połowie lat 30-tych, kiedy wójtem był Józef Flis z Władysławowa we wsi wykonano kamienną nawierzchnie drogi, która prowadziła od gościńca (droga Janów – Frampol) poprzez wieś do Władysławowa. Wójt planował wykonanie drogi do samego Władysławowa, z nieznanych przyczyn inwestycja nie została ukończona a kamienna nawierzchnia kończyła się kilka kilometrów przed zaplanowanym celem.

W okresie międzywojennym w Kocudzy działał Związek Strzelecki, którego komendantem był Stanisław Góra
w stopniu kaprala. U Dominika Smagały mieściła się świetlica, gdzie odbywały się spotkania członków Związku, w roku 1937 została przeniesiona do Teofila Bielaka w Kocudzy I. W świetlicy znajdowało się radio, bilard
i różnego rodzaju gry. Do Związku należeli: Jan Tarkot, Stanisław Sobczak, Jan Futym, Stanisław Góra, Władysław Góra, Jan Woźnica, Stanisław Furmanek.

We wsi działała organizacja „Wici”, do której należeli między innymi Józefa Dyjach i Janina Dyjach. Jeszcze przed rokiem 1930 działalność rozpoczęło harcerstwo, jego członkinią była Stefania Bielak.
We wsi istniało Koło Rezerwistów skupiające mężczyzn, którzy odbyli służbę wojskową, weteranów I wojny światowej i wojny bolszewickiej. Kierował nim Łukasz Rawski z Kocudzy Morgi a członkiem był Wojciech Góra. Po zakończeni wojny bolszewickiej garnizon stacjonował na Śląsku i nieoficjalnie brał udział w III powstaniu śląskim.

Działało również Koło Gospodyń Wiejskich i Kółko Rolnicze. Na spotkania rolnicze przychodzili wszyscy, którzy chcieli uzyskać informacje na temat nowości dotyczących uprawy i rodzajów zbóż. Z powiatu z wykładami przyjeżdżali prelegenci.
W 1926 r. w Kocudzy rozpoczęła działalność Straż Pożarna. Na pierwszym zebraniu komendantem został wybrany Jan Kołodziej, jednak niedługo potem zrezygnował z funkcji i wyjechał do Francji.15 kwietnia 1926 r. komendantem został Antoni Jaszek, funkcję tę sprawował do roku 1953. Zastępcą komendanta był Andrzej Dąbek a oddziałowymi Franciszek Pawelec, Antoni Malec, Jan Papierz i Dominik Ligaj. Remizę strażacka wybudowano w 1928 r. do tego czasu sprzęt strażacki trzymano w gminie.

Wybuch II wojny światowej przyniósł mieszkańcom traumatyczne przeżycia. We wrześniu Kocudza była trzykrotnie bombardowana, chociaż nie ma co do tego zupełnej pewności.
28 września do wsi weszły wojska Armii Czerwonej, mieszkańcy pamiętają, że żołnierze byli źle ubrani i źle uzbrojeni, karabiny mieli pozawieszane na sznurkach, zachowywali się spokojnie. We wsi pozostali do początku października, kiedy to ponownie wkroczyli Niemcy.
12 października 1939 r. proklamowano utworzenie Generalnego Gubernatorstwa, na którego czele stanął Hans Frank, jako gubernator. Początkowo podzielono je na 4 dystrykty, jednym z nich był dystrykt lubelski, w którego skład wchodził powiat biłgorajski z gminą Kocudza. Przez całą wojnę we wsi funkcjonował Urząd Gminy
i posterunek policji granatowej. W czasie wojny wójtem był Antoni Bednarz z Korytkowa a sołtysem Mateusz Dyjach.

Niemcy po wejściu do Kocudzy zajęli na swoje potrzeby, początkowo pół budynku szkoły, a następnie całą. Wybudowali także na terenie placu szkolnego 14 baraków. Przez kilka miesięcy w szkole stacjonowały
2 kompanie austriackie. Kuchnia wojskowa znajdowała się w remizie, Niemcy gotowali zawsze więcej i część jedzenia oddawali mieszkańcom, z którymi na ogół żyli zgodnie. Wrogi stosunek przejawiali natomiast względem ludności żydowskiej, której kilka rodzin schroniło się w Kocudzy po zajęciu Frampola przez Niemców. Mieszkańcy wsi ukrywali w swoich domach rodziny żydowskie.
Na mieszkańców wsi zostały nałożone podatki i kontyngenty. Ludność w oborach trzymała kolczykowane zwierzęta, natomiast w komorach w wielkiej tajemnicy, niekolczykowane, na własne potrzeby, kolczykarzem we wsi był Józef Zapora.

W czasie wojny działały dwa młyny, jeden wiatraczny drugi parowy. Początkowo istniał sklep u Dominika Smagały, w sklepie u Piórka miejscowa ludność mogła odbierać kartki żywnościowe, oprócz tego sklepy istniały u Kołodzieja, u Góry w końcu III części wsi, w II części oraz u Jana Dubiela, gdzie również sprzedawano piwo.

We wrześniu 1939 r. w Kocudzy powstała Służba Zwycięstwu Polski, na jej czele stał Tadeusz Ostrowski, kierownik szkoły, oficer wojny bolszewickiej. Po przemianowaniu SZP w Związek Walki Zbrojnej, a następnie
w Armię Krajową placówka w Kocudzy należała do rejonu Frampol, o kryptonimie „Liceum” i obwodu biłgorajskiego.

Bataliony Chłopskie tworzył Roman Jasiński ps. „Jary”. Dowódcą jednostki w Kocudzy został Franciszek Dyjach z Kocudzy Borek. BCh na terenie gminy należały do obwodu biłgorajskiego wchodzącego w skład IV okręgu lubelskiego. W lutym 1943 r. gmina Kocudza figurowała w I rejonie, natomiast w marcu 1944 r. w rejonie IV,
o kryptonimie „Roch”. Komendantem obwodu był Jan Grygiel ps. „Orzeł”. Komendantką Ludowego Związku Kobiet w obwodzie była Natalia Jasińskia ps. „Mrówka” nauczycielka z Kocudzy.

Kilka osób z Kocudzy należało również do Gwardii Ludowej, która swoją siedzibę miała w Krzemieniu, a jej dowódcą był Andrzej Flis ps. „Maksym”.
Niemcy zmuszali chłopów do pełnienia całonocnych wart, w kwietniu 1943 r. oddział GL „Maksyma” zabił chłopa o nazwisku Kufera z Kocudzy Morgi, pełniącego wartę przy posterunku policji.
Najbardziej znaną akcję przeprowadził pluton szturmowy AK „Czerwienia” (Aleksander Kośmiński) w dniu
26 V 1943 r. niszcząc akta urzędu gminy i zabierając z kasy pancernej 4 040 zł przy okazji niszcząc akta sołtysa. We wsi działały bandy podszywające się pod partyzantów, które rabowały i kradły bydło, z nimi między innymi walczył Zapora. Z jego rozkazu zlikwidowano kilku złodziei ze wsi.

Wyzwolenie nastąpiło ok. 24 lipca 1944 r., w pamięci mieszkańców zapisał się obraz wojsk radzieckich strzelających z katiusz. W tym czasie paliło się we wsi, przyczyną pożarów były podpalenia, spaliły się dworskie czworaki, paliło się u Kurza w Celinkach, u Jaszków i u Małyszka.

Pierwsze lata powojenne nie przyniosły żadnych zmian administracyjnych dotyczących Kocudzy, nadal znajdowała się ona w powiecie biłgorajskim i województwie lubelskim. Dopiero w 1954 r., kiedy to sejm uchwalił ustawę o reformie podziału administracyjnego wsi i powiatów, miejsce dotychczasowej gminy zajęła mniejsza terytorialnie gromada, którą stała się również Kocudza. Rok 1955 przyniósł kolejną zmianę,
a mianowicie utworzenie powiatu janowskiego, w którego skład weszła między innymi gromada Kocudza.
W styczniu 1973 r. powrócono ponownie do podziału na gminy, tym samym likwidując gromady. Zmiany nie ominęły samej Kocudzy, gdyż zlikwidowano tam gminę, którą przeniesiono do Dzwoli, a która znajduje się tam do chwili obecnej. Kolejne zmiany przyniósł rok 1975, kiedy to Sejm przyjął ustawę o dwustopniowym podziale administracyjnym kraju. Zlikwidowano powiaty a terytorium Polski podzielono na 49 mniejszych województw. Kocudza wraz z gminą Dzwola znalazła się w województwie tarnobrzeskim.

14 września 1945 r. na ogólnym zebraniu sołtysem wsi Kocudza Dolna został wybrany w cz. I Stanisław Jargieło a podsołtysem Jan Furmanek, w cz. III sołtysem Wojciech Osieł i podsołtysem Stanisław Dycha w Kocudzy Górnej sołtysem wybrano Andrzej Buryta a podsołtysem Andrzej Dyjach.
Tuż po wyzwoleniu na terenie wsi zaczęto tworzyć organa państwowe nowej władzy, powstała Gminna Rada Narodowa, którą organizował wójt Andrzej Góra, w październiku 1945 r. na wójta został wybrany Antoni Jaszek. Funkcję tę sprawowali kolejno: Adam Iwańczyk z Korytkowa, Ludwik Papierz, Piotr Bednarz, Jan Osieł
i Aleksander Bielak. Od 1945 r. przewodniczącym GRN był Stefan Małyszek. W 1944 r. powstała we wsi PPR, której organizatorem a zarazem sekretarzem był Jan Patal. W budynku gminy znajdowało się jej biuro.
Na terenie wsi powstała również jednostka Ochotniczej Rezerwy Milicji Obywatelskiej, jej członkami byli między innymi: Wojciech Osieł, dwóch braci Buckich i Kiszka.
Równolegle z PPR powstało PSL, jego twórcą był Antoni Jaszek, do partii należał między innymi Jan Osieł.

Kocudza jako pierwsza wieś w gminie została zelektryfikowana, pierwszymi budynkami podłączonymi do prądu w grudniu 1949 r. były gmina i szkoła.

Nowe władze, po 1949 r. próbowały przeprowadzić kolektywizację wsi, dlatego nakazały mieszkańcom tworzenie Kółek Rolniczych, w Kocudzy powstało ich trzy, po jednym w każdej części.

W 1949 r. powstała we wsi biblioteka, początkowo wynajmowano pomieszczenia w prywatnych domach, później mieściła się ona w remizie, a od 1988 r. w budynku wspólnie z GOK.

W latach 50 – tych pojawił się w Kocudzy pierwszy lekarz. On i jego następcy przyjmowali początkowo
w domach prywatnych, dopiero po wybudowaniu nowej remizy, gabinet lekarski został przeniesiony do znajdującego się tam pomieszczenia. Po raz kolejny przeniesiono go w 1973 r. do budynku po zlikwidowanej gminie. 1 grudnia 1985 r. został oddany do użytku nowy budynek, w którym do chwili obecnej znajduje się Ośrodek Zdrowia.
Po zakończeniu wojny dalszą działalność prowadziła Ochotnicza Straż Pożarna. W 1965 r. rozpoczęto budowę murowanej remizy strażackiej, zakończono ją w 1970 r.

Na początku lat 70 – tych zaczęły powstawać Spółdzielnie Kółek Rolniczych, miejscowa ludność odnosiła się
do nich z rezerwą.. Ostatecznie SKR przejął trzy istniejące kółka wraz z ich sprzętem, na siedzibę obrał kółko
w Kocudzy III.

 W latach 70 – tych wykonano we wsi kamienne nawierzchnie dróg, kamień na nie mieszkańcy wozili w ramach szarwarków, natomiast w latach 80 – tych położono nawierzchnię asfaltową. W latach 70 – tych założono we wsi pierwsze telefony w SKR i sklepie należącym do GS, w połowie lat 90 – tych telefony założono wszystkim mieszkańcom wsi. Wodociągi wykonano w 1973 r..

W 1981 r. rozpoczęto we wsi budowę kaplicy katechetycznej, której budowę ukończono w 1984 r. Po jakimś czasie zrodził się pomysł utworzenia w Kocudzy samodzielnej parafii.
8 kwietnia 1987 r. ks. bp. Bolesław Pylak erygował parafię p. w. św. Józefa Robotnika.

W 2002 r. powstała we wsi druga straż obejmująca swym zasięgiem teren Kocudzy II, natomiast pierwsza straż Kocudzę I i III. Niedługo potem rozpoczęto budowę nowej remizy, która pełni w chwili obecnej funkcję strażnicy i domu kultury.

Liczba mieszkańców

Kocudza już pod koniec XVIII w. posiadała dużą liczbę mieszkańców. W 1799 r. należała do klucza janowskiego
i była drugą co do wielkości wsią tego klucza, liczącą 1455 osób. W 1800 r. liczba mieszkańców wzrosła
i wynosiła 1490 osób. Według wykazu z 1815 r wieś zamieszkiwało 990 osób. W 1921 r. Kocudza Dolna wraz
z Górną liczyła 2400 mieszkańców.

Podczas II wojny światowej nie nastąpił ubytek ludności na dzień 31 grudnia 1947 r. Kocudza Dolna liczyła 2605 mieszkańców, nieznaczny ich odpływ nastąpił w kwietniu 1947 r., liczba mieszkańców wynosiła wtedy 2590.

Znaczny spadek ludności w stosunku do lat powojennych, widoczny jest w 2000 r., kiedy to liczba mieszkańców Kocudzy Dolnej wynosiła 2292 osób a Kocudzy Górnej 1466 osób. Co do tej drugiej nie ma danych dotyczących okresu powojennego. W 2007 r. liczba mieszkańców jeszcze uległa zmniejszeniu i wynosiła w Kocudzy Dolnej 2255, w Górnej 1410.